Ο μοναχός γεννήθηκε στη Βόλογκντα γύρω στο 1530 και μεγάλωσε με ευσέβεια και φόβο Θεού. Όταν έφτασε στην ενηλικίωση, με την επιμονή των γονιών του, ο Άγιος παντρεύτηκε και απέκτησε μια κόρη, αλλά η οικογενειακή ζωή δεν αποσπά την προσοχή του Αγίου από την ενεργό αγάπη του Θεού. Παρακολούθησε επιμελώς την εκκλησία, προσευχόταν πολύ στο σπίτι, ειδικά τη νύχτα. Μετά το θάνατο των γονιών και της συζύγου του, έχοντας δώσει όλη του την περιουσία σε συγγενείς για την ανατροφή της κόρης του, ο Θεοδόσιος αποσύρθηκε στη Μονή Μεταμόρφωσης Βόλογντα του Αγίου Δημήτρη Πριλούτσκι και, έχοντας πάρει όρκους εδώ, πραγματοποίησε ταπεινά όλες τις δύσκολες μοναστικές υπακοές: κοπή καυσόξυλων, ψήσιμο ψωμιού, άλεση αλευριού, κάνοντας τα πάντα με ζήλο.
Αφού πήγε εκ μέρους του ηγούμενου της Μονής στην Τότμα για να φροντίσει τα αλατιστήρια της Μονής, φρόντισε τους εργάτες και ήταν ευγενικός και ελεήμων απέναντί τους. Η διαχείρισή του ήταν τέτοια που ποτέ πριν τα αλατιστήρια δεν είχαν φέρει τόσα έσοδα όσα είχαν υπό τον ίδιο. Αφού οι κάτοικοι του Τότμα άρχισαν να μετακινούνται σε ένα νέο μέρος, ο μοναχός ήθελε να ιδρύσει ένα μοναστήρι σε αυτά τα μέρη. Ο πληθυσμός του Τότμα και των γύρω χωριών, που γνώριζαν και αγαπούσαν τον μοναχό Θεοδόσιο πίσω στο Βαρνίτσι, άκουσαν γι ' αυτό, ήρθαν σε αυτόν και έφεραν όλα τα απαραίτητα για τη ζωή. Το 1554, έχοντας λάβει μια βασιλική μη δικαστική επιστολή και, ως ευλογία από τη Μονή Prilutsky, μια εικόνα της Μητέρας του Θεού (τώρα γνωστή ως Sumor Wonderworking), ο μοναχός Θεοδόσιος άρχισε να οργανώνει το μοναστήρι και μέσα σε ένα χρόνο, με τη βοήθεια γειτονικών κατοίκων, ανέστησε μια ξύλινη εκκλησία, μια τραπεζαρία, κελιά και άλλα απαραίτητα κτίρια.
Έχοντας λάβει καλή εκπαίδευση στη νεολαία του, ο Άγιος επιδίωξε την πνευματική διαφώτιση των αδελφών και τελικά συγκέντρωσε μια εκτεταμένη βιβλιοθήκη στο μοναστήρι. Μέσα από τις προσπάθειες του μοναχού, η έρημη έρημος Εφραίμ αποκαταστάθηκε επίσης στην ίδια περιοχή Τοτέμ. Όντας ο πρύτανης δύο μοναστηριών τώρα, ο μοναχός Θεοδόσιος ήταν συνεχώς σε προσευχή και εργασία, δίνοντας ένα παράδειγμα στους αδελφούς. Προβλέποντας τον επικείμενο θάνατό του, ο Άγιος άφησε μια πνευματική διαθήκη, στην οποία, ειδικότερα, τόνισε επίμονα την ανάγκη για εκκλησιαστική προσευχή για όλους τους νεκρούς και αναπαύθηκε ειρηνικά στις 28 Ιανουαρίου 1568. Περίπου 150 μεταθανάτια θαύματα του μοναχού είναι γνωστά.
Στις 2 Σεπτεμβρίου 1796, κατά την ανακατασκευή του ναού, βρέθηκαν τα άφθαρτα λείψανα του Αγίου, τα οποία τώρα αναπαύονται στον Καθεδρικό Ναό της Γεννήσεως του Χριστού στο Τότμα.