Πώς η σέκτα των «Ποντγκόρνοβων» στην μεταπολεμική Ουκρανία αγωνίστηκε κατά της «δίχως χάρη Σοβιετικής Εκκλησίας»

Σέκτα... Σύμφωνα με μία εκδοχή, η προέλευση αυτού του όρου συνδέεται με το ρήμα «secare», που σημαίνει «κόβω», «διαχωρίζω». Ένα μέρος, αποκομμένο από κάτι ολόκληρο. Μπορεί να είναι βιώσιμο (πόσο μάλλον ζωοποιό!) ένα κλαδί που έχει κοπεί από την άμπελο; Η αδιαμφισβήτητη απάντηση δίνεται από τα λόγια του Σωτήρα: "Εγώ είμαι η άμπελος, εσείς τα κλαδιά· όποιος μένει σε μένα κι εγώ σε αυτόν, εκείνος φέρνει πολύ καρπό· γιατί χωρίς εμένα δεν μπορείτε να κάνετε τίποτα" (Ιω. 15:5). Η ιστορία μας προσφέρει απλόχερα ζωντανά παραδείγματα αυτών των λόγων, φέρνοντάς μας ξανά στα αρχειακά έγγραφα της Ουκρανίας από το Συμβούλιο για τις Υποθέσεις της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας. Αυτή τη φορά, εμφανίζεται η υπόθεση των «Ποντγκόρνοβων».

Από τον Βασίλι Ποντγκόρνι στον μοναχό Στέφανο

Έχουν γραφτεί πολλά για τους Ποντγκόρνοβους, αλλά κατά κανόνα επαναλαμβάνονται τα ίδια δεδομένα, ενώ είναι δύσκολο να αποσαφηνιστεί με απόλυτη βεβαιότητα η ιδεολογία αυτής της σέκτας. Ωστόσο, μπορούμε να σχηματίσουμε μία εικόνα. Οι οπαδοί αυτού του ψευδοθρησκευτικού κινήματος αυτοαποκαλούνταν «αληθινοί ορθόδοξοι χριστιανοί». Αυτές οι υπερήφανες δηλώσεις (άραγε οι άλλοι χριστιανοί δεν είναι αληθινοί;) αποκαλύπτουν την αδιαλλαξία και τη θρησκευτική μισαλλοδοξία των Ποντγκόρνοβων. Συχνά συγκρίνονται με τη σέκτα των Χλιστών, οι οποίοι είχαν τη δοξασία ότι ο Θεός μπορεί να ενσαρκώνεται επανειλημμένα στον άνθρωπο και ότι το Άγιο Πνεύμα κατέρχεται μέσω μαγικών ενεργειών. Από εκεί πηγάζουν οι αδιάκοπες μέχρι σήμερα εμφανίσεις «χρίστων», «παναγιών» και αυτοαποκαλούμενων «αγίων».

Ο ιδρυτής της σέκτας, Βασίλι Καρπόβιτς Ποντγκόρνι, πρώην δουλοπάροικος του χωριού Τροστιανέτς στη Χάρκοβο, οργάνωσε μια μικρή αλλά επιτυχημένη επιχείρηση, είχε γυναίκα και παιδιά. Αργότερα, άφησε την επιχείρησή του στον γιο του και ταξίδεψε στο Άγιον Όρος, όπου έλαβε το μοναχικό σχήμα. Επιστρέφοντας, ίδρυσε αρκετές μοναστικές κοινότητες (κυρίως από νέες γυναίκες) και φιλανθρωπικά ιδρύματα. Κατηγορήθηκε από την Ιερά Σύνοδο για σεκταρισμό και φυλακίστηκε στη Μονή Σουζντάλ. Απελευθερώθηκε το 1913, αποκηρύσσοντας τη σεκταριστική του δράση και παρέμεινε για πάντα στο μοναστήρι ως μοναχός Στέφανος, από όπου προέρχεται και η εναλλακτική ονομασία της σέκτας – «Στεφανόβοι».

Ανυπότακτοι

Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα αρχεία του Συμβουλίου αποκαλύπτουν ότι η σέκτα των Ποντγκόρνοβων συνέχιζε να υπάρχει στην Ουκρανία. Οι αρχές ανέφεραν ότι είχαν λάβει μέτρα για να θέσουν τέλος στη δράση της, αντικαθιστώντας τους ηγέτες της με ιερείς του Πατριαρχείου Μόσχας. Ωστόσο, η σέκτα δεν είχε εξαλειφθεί πλήρως. Πολλοί οπαδοί της συνέχισαν να αποφεύγουν τους ορθόδοξους ιερείς, ενώ κάποιοι συγκεντρώνονταν κρυφά σε σπίτια, προβάλλοντας εχθρικά κηρύγματα κατά της Εκκλησίας και του Πατριαρχείου.

Οι σχέσεις τους με το σοβιετικό κράτος

Η σοβιετική εξουσία διατηρούσε παλιές διαφορές με τους Ποντγκόρνοβους. Είχαν απορρίψει την πολιτική του Πατριαρχείου για συμβιβασμό με το άθεο καθεστώς, μποϊκοτάροντας τις κοινωνικοπολιτικές δραστηριότητες του κράτους και αρνούμενοι τη στρατιωτική θητεία. Κατά την περίοδο της συλλογικής γεωργίας, εκδίωκαν τους κολχόζνικους από τις κοινότητές τους. Ως αποτέλεσμα, η κυβέρνηση τους αντιμετώπισε με κατασταλτικά μέτρα, οδηγώντας σε συλλήψεις και εκτελέσεις, όπως αυτή του εγγονού του Ποντγκόρνι, Βασίλι Φιλίποβιτς, το 1937.

Συνεργασία με τον εχθρό

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής, οι Ποντγκόρνοβοι αναβίωσαν σε διάφορες περιοχές της Ουκρανίας. Οι ναζί τους αντιμετώπισαν θετικά, καθώς αντιτίθεντο στο Πατριαρχείο Μόσχας, που ήταν πιστό στη σοβιετική εξουσία. Το 1942, οι Ποντγκόρνοβοι πραγματοποίησαν συνέδριο στην Τροστιανέτς, συγκροτώντας "Διοικητικό Συμβούλιο", το οποίο έλαβε άδεια από τους κατακτητές να ανοίξει εκκλησίες και μοναστήρια. Σύμφωνα με πληροφορίες της NKGB, το συνέδριο κάλεσε σε προσευχή υπέρ της νίκης του Χίτλερ.

Το 1945, οι σοβιετικές μυστικές υπηρεσίες εξάρθρωσαν το κέντρο των Ποντγκόρνοβων και το 1946 αρκετά μέλη καταδικάστηκαν σε στρατόπεδα εργασίας.

Συμπέρασμα

Η ιστορία των Ποντγκόρνοβων αποκαλύπτει μια πορεία διαχωρισμού από την Εκκλησία, που σταδιακά τους οδήγησε σε ακραίες και επικίνδυνες θέσεις. Η πλάνη, όπως τόνιζαν οι Πατέρες της Εκκλησίας, ξεκινά από την έλλειψη ταπεινότητας και οδηγεί στην απομάκρυνση από την αλήθεια. Η πορεία των Ποντγκόρνοβων δεν αποτελεί εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα.